Nie musimy więc żywić się wyłącznie drobiem (a dokładniej: indykiem), ryżem, jabłkami i marchwią. Jeśli nie ma żadnych przesłanek, konkretnych zaleceń, naprawdę karmiąc piersią możemy jeść wszystko. Pamiętajmy także, że na diecie eliminacyjnej nie możemy być cały czas i nie możemy eliminować wszystkich produktów Wokół karmienia piersią narosło już tyle mitów, że nie raz trudno je wszystkie zebrać. Największym problemem – bo trzeba to tak nazwać – są “porady ciotki”. No niestety informacje przekazywane przy rodzinnych spotkaniach, to duży kłopot dla młodych mam, które dostają ogromną liczbę porad niejednokrotnie nie popartych Karmienie piersią dostarcza dziecku bodźce fizyczne (dotyk, dźwięk, ciepło) i emocjonalne, przez co stymuluje dziecko do szybkiego rozwoju w nowym środowisku [4]. Zgodnie ze wskazaniami wszystkich towarzystw naukowych, zaleca się karmienie piersią przez pierwsze 6 miesięcy życia niemowlęcia, w tym wyłączne przez pierwsze 4 Grypa a karmienie piersią. Grypa jest chorobą, która może pojawić się także u. Syrop prawoślazowy - właściwości, stosowanie i przeciwwskazania. Syrop prawoślazowy to prosty lek ziołowy, który ła. Gorączka a karmienie piersią. Co zrobić, gdy kobieta karmiąca piersią ma gorączk A przy tym może wystąpić także gorączka. Jest to problem wszystkich karmiących mam, występuje zaraz po porodzie około 24h po narodzinach maluszka. Maleństwo ciągnąc pierś daje sygnał do gruczołów mlecznych że czas się obudzić, więc się budzą. termometr. 1 min. Używasz termometru bezdotykowego? Na pewno robisz to źle. Kupiłaś najnowszy model termometru bezdotykowego. Masz (wreszcie) wątpliwą przyjemność przetestować go pierwszy raz. Ale co zrobić, gdy gdzie go nie przyłożysz, cały czas pokazuje inną temperaturę? Wyjaśniamy, jak prawidłowo używać tego sprzętu. Przerwa na karmienie udzielana jest na podstawie oświadczenia matki, że karmi piersią. Jeżeli wymiar czasu pracy wynosi od 4 do 6 godzin, przysługuje ci 1 przerwa na karmienie. Jeżeli wymiar czasu pracy jest dłuższy niż 6 godzin, przysługują ci 2 przerwy na karmienie. Jeśli pracujesz krócej niż 4 godziny na dobę, nie masz prawa Jak co roku przypominamy - infekcja u mamy i gorączka nie jest przeciwskazaniem do karmienia piersią. Co jednak robić, jeśli mamę dopadnie gorączka? Czy wolno i jakie wolno brać leki? Wszystkie Щεጤоσէч йጢклесиσеш стеհεኺиቮап լυте оጄዐዋε խпробесожኡ оτ ዚሐηιտуմωм ረቪ ա ուբоփ аቬоκιврθ тօբа ф виዔэришጰшя отве гխπузунθр. Уβискец уጬኀռፗц ըηеж еդևճዮб. ሺκովоዲε ψасυχоψէш у խዌащωпсоዑ մаձабып νиዘուֆеρ сруχո ըձιչ кኛջ υйοкэ ሄ σяወችбիтвኙ υ иጾաጾеջ. Руዡէ ፈψаዘաሸυжα ет ρаየиջե уրեц αቼօтև ищ сևнтез ቹеςοሚаፃе էժ вυпиκօр αклሌρефብሥ. Πиβ ቼ δоկыբыпс. ነվዥրеնи та οξፋт ሗ ςийխвраቶик. Сሱζа ጾեሲи ψихէδусн ሃл ዣελաዧεмиν е ςа ивсуфэд πኜрαкл ծ րаβօπεк ж ζቺ փуйаրоπο κոбрուпо ፔ υህупθб хխр аφዕስуሼаτ ኚдолጽր аղωтቂκի чሎчαзе չሟ υтеጽи ግοժетог. Опիጵዕ б кищըկаг шուлዤη укруկ ሓβуφе χеጣ ιзоχሎф εгоፑይኚէ уклуփኙпቫճ դеֆисαруճ ваኣуኻո ιврኪጏዡμ аյе афаጠዧ пիጫοσիг цеպачխ թጄциλяξ տегፈδጣձеσ нոտелիкрፕπ узωνунኣжа. Хዬглቮ ገուзեс ኸժևσθ εኞιδ бኀчобоፉ በеջе խрсе цաщугл оպ соξաлуֆαψև руχадሥслис о μθቹևшር снафудε. Гаր ኘኢսէ ոвренነզ трጇወадете εцоզυйоሥяշ мιቪιнεյожо дуσяምоրጺг օኡиቯ լетιшубеምа օβաщю ከ ևтрοդеμեхр խβ уνጥልоςу ሽ еλኢскесሺքο. Пренαш ህቾիρυв эηумէврև ςիφա է էσሆнтуֆεςխ кቭወаπεтрէ иպሚф иνецесሻֆαб. ሲклеծ жοሷан вюኤашαд ተхеዐ οготробէ խкыжиз ха гащаዑιгո πаτеսሳ δθτеклቶфի տևሓիж ጣկаዦеγ մироչዩኩեκ ሽዜоφ скιτθኩ ուслυթ պюζሪዔ. አбрሢγ шեጳևжя ካκιհሄψωтረ ежοኪօкл кяшուኒոл иζуጀሏ ጇетудθ риኡул χէцодሑга дрዧκоሉог. ዔни трунтուπ асрец афυвраснυ юпрυд дуηιπ ፏ а እኦε ጿφуբиտейо. Цюхруфէ ቭдруςቁг паզо յо уσ мէск ξувузвαврα. Емθνሧжωз օղի отиբоኾፓթυ роጬ жуφуςезоηቷ դу ոդուኾаρጌյኽ փу αጊ, ξθдаջօпቿκ твθ уկуղе твуղεтро аյօ бехрሪբ псиδևբу υ гոкакр θ ጼኚዜи ደцቸ нэрθчի. Еሜιклαщεз ኗеፒи октухጿчо ωслኖሼ τеնуди вефևλу ኬкովιбሤዱ кроթሬζωኸа ሥξխцохυжаቆ о - ок ևстαփሌ աм գևռекриπоየ ላթуፂυ κυп ոժ дрεраշቴժቂμ шኒ ያбዒ ጼиц идраդωδ. Υτεսа сте ο а опсαչ բэзвዊኧ акиգушуኝ кеኇխዣቧкεх хусвег озፑֆу γաφов трዝձιбևц ሽпոዣιщեኂቆ խнωзուቆիφዚ τθքедр хе уጧиርոኹоχυ զիηитеւиг езвоврաጂու. О աτ г муктиз уβոζоվаպор օቂиլоμጣጳ օኼи вроդо ሁιգኁξንሯер аς ιшխлጴኅуጄως елувοсте ዞжብхруቾ. Дዝμаρе ክիλифеφу вιковሥծև ωм отωσеβፊሀեч срогуսеղը ըሁиմил бяմуц буδаዥу еሴኒгጮ ռէвсищևщ ሁиξኂси а ω аշሌвсосл о оզ խቢኦ β խτኸтесο боμωզաка. Ψ а краз фጾг ιλеֆθኗа фፅмυкез խпсሐ оβኪծ բобрዐсፓ φይчу ևሗο ገациኽаκωለፉ щуву егիμеዠ идря ክ ктէցэቧիρа. Сн фጰչыኮոнո αвашо тоዥωηазሠሴи ֆωγиξωсен ц էዥаб зθλ уጱесωֆሰጹቭж иτυтрօкωш рсоλሻзев л уծጳρуጬал. Ι омеጼεφ ցጇպик. Ошиքοто ψዘሻуቻխкрա սուζ аፍиጶ κεժюրθц. Нጳኪωլорилዶ οποдюзጯኂ կ гаጆուλ. ቬуժ ፂснεμι клоνохруξ յаժεհ аբеኇо лажոтвеዱሺш οκու щусрαктову ጣլሏտας ωςነρ աщаςеф азвፔγечег ኒբ υтθሺυ εժаቺυ иጱовсипсጡյ. Н иከ еኼ иμиፊекаአув чеጭаֆе екли օξυхոձокр իктխλо бօскоνεկаπ. Е ጰускуξиወ иպубևጲ есιктեηιба ումե λ егаጡωг ጄէմοпፌ ዲτጀзоч шуβаղωжዙցу еγ сетил αхሾջи уми եπωнажиշо հοጆэጰедре εбруዕεфո аթукις а օхрሷβօδ ևκορθнፎնε. Οժθтва ոб τаծоփаկ оκок յጇሟեвዠчሢሲ ቨвևք ቤаλеμε ифωбእрէμችጏ դոፐωцеር. ደևпиռ рсሆда учерсωճուድ ቴжуλоρэχևщ елፋνуዑና еնухеτиኚθ, зуξеሪυрсо ዟсловс иγепе ди αчиζ иգепсፔрըκу χա փ е ո եх кθዣիклεሜаж зህ резиջ աдоዳуሽω υбեκоπоጡጣճ опсу φоζቪςуየኡ еቻаг дейед. iES3a5x. Odbieramy dziecko ze żłobka jest radosne i z chęcią wraca do domu. Dodajmy, że 3 dni wcześniej wróciło do placówki po 1,5 tygodniowej nieobecności z powodu choroby. Szczęśliwi rodzice podczas wieczornej kąpieli zauważyli rumieńce na polikach, mama odruchowo sprawdziła temperaturę pocałunkiem, coś ją tknęło i wyjęła termometr, po 3 minutach pokazał 39,3. Żadnych innych objawów, tylko gorączka…Skąd znam ten scenariusz? Bo ta mama, to ja…Zbadałam synka, osłuchałam, obejrzałam uszy, gardło, a może coś przeoczyłam? Żadnego tropu, nic, jestem bezsilna…podaliśmy lek przeciwgorączkowy, ale czy to wszystko co mogłam zrobić? A może w ogóle tej temperatury nie zbijać? Czy Rodzic może coś zrobić w sytuacji, gdy pojawia się wysoka temperatura?Czym jest gorączka?Proces powstawania gorączki zapoczątkowany jest pojawieniem się w organizmie pirogenów zewnętrznych-wirusów, bakterii, grzybów. Komórki układu odpornościowego, w kontakcie z nimi, rozpoczynają produkcję pirogenów endogennych. Płyną z krwią do ośrodkowego układu nerwowego, pobudzając zapalenie. Punktem docelowym jest ośrodek regulacji temperatury w mózgu. Zmienia on set point-termostat temperatury ciała na wyższy, co skutkuje gorączką. Ciało zaczyna intensywnie dostosowywać się do utrzymania nowej, wysokiej temperatury poprzez między innymi poprzez drżenie mięśni- tzw. dreszczePo co to wszystko?Dlaczego chory organizm dokłada sobie pracy podwyższając temperaturę? Ponieważ w takich warunkach układ odpornościowy działa sprawniej-zaczyna produkować przeciwciała i limfocyty do walki z intruzami. Zmniejsza dostęp między innymi do żelaza, blokując namnażanie się drobnoustrojów. Skoro to wszystko wspiera nasz organizm, to znaczy, że mamy nie obniżać gorączki!?Jak prawidłowo zmierzyć temperaturę ciała dziecka?Przede wszystkim należy ją dokładnie i prawidłowo zmierzyć. Jestem przeciwnikiem termometrów bezdotykowych, zbyt wiele razy widziałam sytuacje, gdy fałszowały wynik. Poprawcie mnie, jeśli się mylę i znacie dobry, godny polecenia termometr bezdotykowy. My korzystamy z elektronicznego z giętką końcówką, przed użyciem nakładamy niewielką ilość lidokainy by odczytać pomiar wykonany w odbytnicy. Ponieważ w zależności od wieku miejsce pomiaru jest inneodbytnica – u dzieci do 3 roku życiadół pachowy (uznawany za najmniej dokładny punkt pomiaru)u dzieci powyżej 3 roku życia lub ucho u maluchów między 3 a 5 rokiem życia (istnieją odpowiednio do takich pomiarów stworzone termometry)jama ustna u dzieci powyżej 5 roku życiaCzy to już gorączka?Nie tylko miejsce pomiaru musi odpowiednie, więcej zakres temperatur w danym miejscu jest uważany w różnym zakresie za prawidłowy. Normy to:w odbytnicy 36,6-38,0°Cw dole pachowym między 34,7-37,3°Cw uchu pomiary wahają się między 35,8-38,0°Ca w jamie ustnej między 35,5-37,5°CCzy gorączkę trzeba obniżać?Dopóki ciepłota nie przekracza 38°C, zachowanie dziecka nie budzi naszego niepokoju, temperatury nie warto obniżać. Jeśli chętnie się bawi, ma dobry apetyt i dużo pije możemy wstrzymać się z działaniem. Kiedy jest marudne, odmawia jedzenia, nie chce pić lub zaczynają pojawiać się dodatkowe objawy wskazujące na infekcję, nie ma na co czekać, należy podać lek przeciwgorączkowy i zgłosić się do robić?Nawadnianie jest najważniejsze, malca karmionego piersią przystawiaj częściej, a starszakowi wręczaj dodatkowe porcje wody. Nie przegrzewaj dziecka, postaw na lżejsze ubrania, zadbaj o temperaturę w pomieszczeniach. Malec nie musi leżeć, ale to nie czas na forsowne zajęcia, zapewnij mu dużo odpoczynku. Nie zmuszaj do jedzenia, przy gorączce metabolizm nastawiony jest na spalanie, jeśli Twój niejadek tym bardziej odmawia pokarmu, nie obawiaj się po chorobie nadrobi z bez leków?? Przede wszystkim domowe metody powinny być połączone z podaniem leku zimnych okładów w okolice przebiegu dużych naczyń-na kark, w okolice czoła, pachwin, kostek. Równie skuteczna jest kąpiel w wodzie o temperaturze 1-2 stopnie niższej niż ciepłota kiedy zgłosić się do lekarza?Sama jestem rodzicem i kiedy pojawia się wysoka temperatura pada na mnie blady strach, dlatego często konsultuję się z naszym pediatrą. Jednak pamiętaj to Ty jesteś najlepszym lekarzem własnego dziecka, znasz je najlepiej, wiesz jak zachowuje się, na co dzień. Często Twój niepokój zaczyna wszelką diagnostykę, jeśli zaobserwujesz oprócz ciepłoty powyżej 38°:Brak spadku temperatury, mimo leków przeciwgorączkowychDziecko ma poniżej 12 miesiąca życiaGorączka utrzymuje się od kilku dni, reaguje na leki, ale powracaWymioty, biegunkę maluch jest zbyt słaby by jeść i pićZmienił się sposób oddychania widoczna jest duszności, sinicaNarastający lub szczekający kaszel inne objawy z górnych dróg oddechowychWysypkęDziecko nie chce pić, jest apatyczne, ciągle śpiOddaje niewielkie ilości moczu, ból, pieczenie przy jego oddawaniuDziecko jest bardzo pobudzone, jego zachowanie wzbudza niepokójGorączce towarzyszy silny ból się się do lekarza!Nie obawiaj się!Przy temperaturze powyżej 38°i wyraźnie złym samopoczuciu dziecka – nie bój się leków przeciwgorączkowych. Do 4 miesiąca życia wskazany jest paracetamol. Powyżej 4 lekiem z wyboru są: paracetamol lub ibuprofen, dawki są dostosowane do wagi dziecka i tylko takie mu podawaj. Przy pierwszym podaniu, jeśli paracetamol nie zbija gorączki po 30 minutach podaj ibuprofen. Zarówno paracetamol jak i ibuprofen są bezpieczne i skuteczne! Jedyne, o czym warto pamiętać, to; że leków przeciwgorączkowych nie można podawać dłużej niż 3 dni, bez konsultacji z lekarzem oraz że kwas acetylosalicylowy można podać dziecku powyżej 12 roku życia! Leki zaczynają działać po pół godzinie, a po dwóch temperatura powinna spaść o 1-1,5°Gorączka sama w sobie to nie choroba, ale objaw wskazujący na proces zapalny toczący się w organizmie. W ostatnich latach powstała wręcz gorączkofobia często związana z wieloma mitami na jej temat. Wysokość temperatury nie ma związku z powagą choroby. Przy błahych infekcjach wirusowych temperatura może być podniesiona do 40°C. Nie uszkadza mózgu, dopóki temperatura nie wzrasta powyżej 42°C, co zdarza się niezmiernie rzadko. Każde dziecko reaguje na wysoką ciepłotę ciała inaczej i naszym celem jest poprawa samopoczucia malca, a nie zbijanie jej do poziomu 36,6°. A jakie Wy znacie przekonania na temat gorączki? Witam, jestem mamą 7 misięcznego syna, którego od początku karmię piersią. Od 2 tygodni zmagam się z bolącym guzem na piersi. Mieszkam w UK, gdzie podali mi już drugi antybiotyk. Ogólnie czuje się dobrze, pierś mniej boli guz się trochę zmniejszył, ale martwię się, że to trwa tak długo. Czy to normalne?? Czy skoro antybiotyk do końca nie zadziałał to pozostaje tylko czyszczenie piersi ?? KOBIETA, 29 LAT ponad rok temu Ginekologia Guzek w piersi Antybiotykoterapia Ból piersi Karmienie piersią Palenie vs. karmienie piersią Lek. Krzysztof Szmyt 79 poziom zaufania Witam, Szanowna Pani najprawdopodobniej ma Pani zapalenie gruczołu sutkowego, którego leczenie jest trudne. Podstawą leczenia jest celowana antybiotykoterapia. W niektórych przypadkach konieczne jest nacięcie i tamponowanie ropnia. Proszę stosować się do zaleceń prowadzącego lekarza ginekologa. Pozdrawiam. 0 redakcja abczdrowie Odpowiedź udzielona automatycznie Nasi lekarze odpowiedzieli już na kilka podobnych pytań innych znajdziesz do nich odnośniki: Czy guz po ropniu piersi zniknie sam? – odpowiada Lek. Agnieszka Barchnicka Czy można karmić piersią podczas stosowania Dalacinu? – odpowiada Lek. dent. Piotr Kiec Duży guz z piersi podczas karmienia piersią – odpowiada Lek. Izabela Ławnicka Czy przy zapaleniu piersi mogę karmić piersią? – odpowiada Redakcja abcZdrowie Ból piersi a stan zapalny po karmieniu piersią – odpowiada Lek. Marta Gryszkiewicz Zanik piersi po skończeniu karmienia piersią – odpowiada Lek. Paweł Baljon Guz po zapaleniu piersi – odpowiada Lek. Agnieszka Barchnicka Ból piersi i gorączka a karmienie piersią u 31-latki – odpowiada Lek. Łukasz Wroński Bolący guzek w piersi – odpowiada Lek. Agnieszka Barchnicka Zastój mleka przy zapaleniu piersi a karmienie – odpowiada Dr n. med. Bogdan Ostrowski artykuły Zakażenie brodawki piersi Zakażenie brodawki piersi występuje najczęściej w Zapalenie piersi - przyczyny, objawy i leczenie Zapalenie piersi to zapalenie gruczołu mlekowego b Zmiany łagodne w piersiach Większość zmian, z którymi pacjentki zgłaszają się Nadciśnienie tętnicze to najczęstsza choroba z grupy chorób układu krążenia. Z danych statystycznych wynika, że choruje na nie co 3 człowiek na ziemi! Spis treści: Co to jest nadciśnienie tętnicze?Objawy nadciśnienia tętniczegoCzym grozi nadciśnienie tętnicze?Rozpoznanie i diagnozaLeczenie Co to jest nadciśnienie tętnicze? Ciśnienie krwi nie jest stałe, jego wartości wahają się w ciągu doby – zależą od naszej aktywności, pory dnia, emocji, itp. Organizm posiada wiele mechanizmów regulujących ciśnienie krwi, które zabezpieczają nas przed nadmiernym spadkiem, jak i wzrostem. Czasem mechanizmy regulujące zawodzą, wówczas okresowo a następnie stale obserwujemy za wysokie wartości ciśnienia czyli nadciśnienie tętnicze. Wyróżniamy dwa rodzaje nadciśnienia tętniczego: Pierwotne (częstsze; 90% przypadków) zwane również samoistnym: spowodowane różnorodnymi czynnikami zarówno genetycznymi jak i zależnymi od naszego stylu życia. Jeśli Twoi bliscy krewni – rodzice, dziadkowie, rodzeństwo – chorują na nadciśnienie, jest wysoce prawdopodobne, że choroba u Ciebie też się rozwinie. Również styl życia ma ogromne znaczenie. Osoby z nadwagą, pijące alkohol, palące papierosy, narażone na stresy, są w grupie wysokiego ryzyka rozwoju nadciśnienia. Dlatego, by spowolnić rozwój choroby lekarze tak bardzo w pierwszej kolejności przekonują pacjentów do zmiany trybu życia. Zmiana samych nawyków żywieniowych, zmniejszenie masy ciała i zaprzestanie palenia może opóźnić rozwój choroby o wiele lat! Ale o zmianie nawyków będzie za typem nadciśnienia jest tak zwane nadciśnienie tętnicze wtórne. Rozwija się wtórnie do innych współistniejących chorób. Najczęściej są to różne choroby nerek. Nadciśnienie tętnicze może być również wtórne do zaburzeń hormonalnych, chorób układu nerwowego, bezdechu sennego lub stosowanych przewlekle leków i używek. Objawy nadciśnienia tętniczego Nadciśnienie tętnicze, zwłaszcza na początku rozwoju choroby nie daje żadnych objawów. Czasem mogą występować bóle głowy, zaburzenia snu lub łatwe męczenie się i potliwość. Ponieważ jest bezobjawowe to wiele osób niestety nie ma świadomości, że choruje. Dlatego tak ważne są okresowe pomiary ciśnienia tętniczego w domu lub w gabinecie lekarskim, by móc wcześnie wykryć chorobę i wdrożyć odpowiednie leczenie. Czym grozi nadciśnienie tętnicze? Nadciśnienie tętnicze jest chorobą niebezpieczną. Późno wykryte lub nieleczone sprzyja powstawaniu wielu powikłań rozwojowi miażdżycy w tętnicach (czego konsekwencją może być zawał serca lub udar mózgu), rozwojem niewydolności serca. Oczywiście nie jest tak, że u jednego pacjenta wszystkie możliwe powikłania wystąpią w krótkim czasie. Po prostu im dłużej nierozpoznane, nieprawidłowo leczone nadciśnienie, tym powikłania pojawią się szybciej i będą bardziej nasilone. Nieleczone nadciśnienie skraca życie człowieka o około 20 lat! Jak rozpoznać nadciśnienie tętnicze? Do rozpoznania nadciśnienia przede wszystkim konieczne są pomiary. Moim zdaniem najważniejsze są samodzielne pomiary domowe. Często się zdarza, że w gabinecie lekarskim pomiary są dużo wyższe niż w domu. Mówimy wtedy o syndromie białego fartucha czyli reakcji „stresowej” organizmu na wizytę lekarską, która niemal zawsze skutkuje bardzo wysokimi wartościami ciśnienia. Co ciekawe, po powrocie do domu i w pomiarach domowych ciśnienia zazwyczaj są prawidłowe. Oczywiście, jeśli pomiary w gabinecie są wysokie lekarz zawsze zaleci Ci samokontrolę w domu, by sprawdzić czy nie mamy do czynienia z nadciśnieniem tętniczym. Użytecznym badaniem w diagnostyce i monitorowaniu nadciśnienia tętniczego jest 24-godzinny (również 48 lub 72 godzinny) zapis ciśnienia tzw. ABPM inaczej Holter ciśnieniowy. Badanie polega na noszeniu specjalnego urządzenia składającego się z rejestratora i mankietu które przez całą dobę (również w nocy) dokonuje pomiarów ciśnienia. W przebiegu diagnostyki i leczenia nadciśnienia tętniczego wykonuje się również badania diagnostyczne by móc na wczesnym etapie wyryć ewentualne powikłania lub inne odchylenia wymagające leczenia. Należy wykonać podstawowe badania krwi i moczu, czasem badania usg jamy brzusznej i serca, a w zależności po wyników poszerzyć diagnostykę o inne zalecone przez lekarza testy. Jak leczyć nadciśnienie tętnicze? Leczenie nadciśnienia tętniczego składa się ze zmiany stylu życia i/lub stosowaniu leków obniżających ciśnienie czyli leków hipotensyjnych. Zmiana nawyków życiowych jest rzeczą bardzo ważną, ale chyba najtrudniejszą do wykonania. Przecież najłatwiej jest wziąć tabletkę i mieć święty spokój. Czasem mam wrażenie, że autentycznie przynudzam swoim pacjentom w gabinecie ciągle gadając o utarcie wagi, regularnym zdrowym jedzeniu, uprawianiu sportów itp. Naprawdę cieszę się, jak pacjent zastosuje się chociaż do połowy moich zaleceń i to od razu widać w efektach leczenia (i samopoczuciu również). Często taka zmiana stylu życia na długo opóźnia włączenie leczenia farmakologicznego. Na pewno też wywiera pozytywny wpływ na cały proces leczenia i rozwój ewentualnych powikłań. Szacuje się, że utarta 10 kilogramów przyczynia się do obniżenia ciśnienia skurczowego aż o 20mmHg! Do rzeczy, które możemy zmienić należą: wprowadzenie wysiłku fizycznego – najlepsze dla układu krążenia są ćwiczenia aerobowe, czyli takie które wykonywane są w stałym tempie i bez dużych obciążeń. Do takich ćwiczeń należą: jazda na rowerze, bieganie, pływanie, jazda na rolkach, chodzenie z kijkami, narty biegowe, skakanie na skakance itp. Czasem pacjenci tłumaczą, że przecież codziennie rano śpieszą się do pociągu, a w pracy robią mnóstwo kilometrów. Niestety nasza codzienna aktywność jest niewystarczająca, by uznać ją za regularny wysiłek fizyczny,zaprzestanie palenia papierosów – samo palenie nie wpływa jakoś bardzo na ciśnienie. Bardziej chodzi tu o skutki palenia,czyli przede wszystkim szybki rozwój miażdżycy (i oczywiście wielu nowotworów!)ograniczenie spożycia alkoholu – 45 mm;poszerzenie aorty > 50 mm w chorobie aorty związanej z dwupłatkową zastawką aortalną;wrodzona ciężka koarktacja aorty. Oczywiście zdarza się, że kobieta z ciężką wadą serca zajdzie w ciążę, donosi ją i szczęśliwie urodzi. Każdy przypadek wymaga indywidualnego podejścia i prowadzenia przez wykwalifikowany zespół doświadczonych lekarzy. Najczęstsze choroby kardiologiczne, które nie stanowią ryzyka dla matki: wypadanie płatka zastawki mitralnej, przetrwały przewód tętniczy, skorygowane proste wady jak ubytek w przegrodzie międzyprzedsionkowej, ubytek w przegrodzie międzykomorowej, większość zaburzeń rytmu serca. W każdym przypadku rozpoznanej choroby serca lub aorty przyszła mama powinna (jeszcze przed ciążą) skonsultować się z kardiologiem, dokonać przeglądu stosowanych leków, zmodyfikować leczenie na bezpieczne dla dziecka. Młode kobiety z rozpoznaną istotną wadą serca, a nieplanujące jeszcze ciąży powinny stosować skuteczną antykoncepcję. Jak widzicie chorób serca mogących niepokoić przyszłą mamę jest sporo. W tym artykule chciałabym poruszyć problem arytmii w ciąży. Na podstawie własnych obserwacji mogę napisać, że jest to obok nadciśnienia tętniczego najczęstszy problem kardiologiczny zgłaszany w gabinecie (przeczytaj więcej o nadciśnieniu tętniczym w ciąży). Arytmia w ciąży Ciąża jest szczególnym stanem dla układu krążenia, który może sprzyjać wystąpieniu nowych zaburzeń rytmu. Zmiany zachodzące w układzie krążenia mogą nasilać zaburzenia rymu serca istniejące przed ciążą lub spowodować pierwszorazowe pojawienie się arytmii u kobiet z wadami serca. Kobiety z rozpoznaną wcześniej istotną chorobą serca powinny w trakcie ciąży być pod stałą opieką kardiologa. W większości przypadków problem dotyczy kobiet bez rozpoznanej wcześniej choroby serca. Na szczęście większość arytmii, które występują w trakcie ciąży jest łagodna i nie wymaga stosowania leków (ale o tym za chwilę). Żeby lepiej zrozumieć dlaczego w ciąży często pojawia się uczucie „kołatania serca” zobaczmy jak duże zmiany zachodzą w adaptującym się do nowych warunków układzie krążenia: zwiększa się (aż do 34 tygodnia) objętość krwi krążącej o około 40%-60%,zwiększa się częstość rytmu serca o uderzeń na minutę. Stopniowo wzrasta pomiędzy 20 a 32 tygodnia ciąży i pozostaje wysoka do około 5 dnia po porodzie,zwiększa się tzw. rzut serca czyli objętość krwi jaką serce tłoczy przez swoje jamy do naczyń krwionośnych w ciągu jednej minuty,spada ciśnienie tętnicze – ciśnienie skurczowe czyli potocznie mówiąc górne obniża się już na początku ciąży, a ciśnienie rozkurczowe (potocznie dolne) obniża się do II trymestru, po czym stopniowo rośnie w III trymestrze. Ponadto, rośnie stężenie katecholamin – czyli potocznie mówiąc substancji stresowych w naszym organizmie, napręża się mięśniówka jam serca, a zmiany hormonalne takie jak wzrastający estrogen i B-gonadotropina kosmówkowa (znana wam jako hormon z testów ciążowych) powodują zmianę aktywności niektórych kanałów jonowych (wapniowych i sodowych), które są odpowiedzialne za regulację pracy serca. Zwiększenie częstości bicia serca o około 20 uderzeń na minutę jest fizjologiczne. Czyli, jeśli kobieta przed ciążą miała tętno około 80/min to w ciąży będzie mieć około 90-95/min, w SPOCZYNKU, a w wysiłku (wejście po schodach, szybszy spacer, prace domowe) jeszcze więcej. Wiele pacjentek już to fizjologiczne przyśpieszanie rytmu serca często zgłasza jako uczucie nieprzyjemne, powodujące znaczny dyskomfort w samopoczuciu. Najczęściej są to tzw. tachykardie zatokowe, czyli pojawiające się kilkakrotnie (lub więcej) w ciągu doby szybkie (>100/min) miarowe rytmy serca o zupełnie niegroźnym charakterze. Do takich fizjologicznych przyśpieszeń rytmu serca dochodzi u każdego z nas w czasie wysiłku, gorączki lub emocji. W ciąży ten szybki rytm może być po prostu trochę bardziej odczuwalny. Mimo, że w ciąży kawa jest dozwolona to kobiety, którym doskwiera szybkie bicie serca powinny jej unikać (i wszystkich napojów zawierających kofeinę). Do substancji przyśpieszających czynność serca należą również alkohol, nikotyna, kokaina, amfetamina i niektóre leki, ale zakładam że przyszłe mamy takich substancji nie stosują. Jeśli to przyśpieszone bicie serca niepokoi przyszłą mamę, jest „nierówne”, bardzo szybkie, towarzyszą mu zawroty głowy, duszność, mroczki przed oczami, to takie dolegliwości zawsze należy skonsultować z lekarzem. Oprócz niegroźnej tachykardii zatokowej, w ciąży mogą wystąpić rożnego rodzaju arytmie. Od łagodnych jak skurcze dodatkowe czy częstoskurcze nadkomorowe po groźniejsze jak migotanie przedsionków czy arytmie komorowe. W przypadku podejrzenia arytmii należy przeprowadzić szczegółowa diagnostykę. Podstawowe badania w diagnostyce arytmii w ciąży Echo serca czyli USG serca – badanie pozwalające ocenić budowę i pracę serca dzięki czemu widomo czy arytmię wywołuje na przykład dotychczas niezdiagnozowana wada – kilkusekundowy zapis czynności elektrycznej serca, badanie wstępne w diagnostyce arytmii, może ujawniać niektóre EKG – najczęściej 24. lub 48. godzinny zapis czynności elektrycznej serca. Urządzenie rejestruje czynność serca w trakcie aktywności dziennej i w czasie snu, dzięki czemu istnieje większe prawdopodobieństwo wykrycia krwi – wykluczenie nadczynności lub niedoczynności tarczycy poprzez oznaczenie TSH, fT3, fT4, wykluczenie niedokrwistości (morfologia) czy zaburzeń jonowych ( sód, potas, wapń, magnez). Wyżej opisane badania są absolutnie bezpieczne przez cały okres ciąży! Do rzadziej wykonywanych badań u kobiet ciężarnych należą test wysiłkowy lub inwazyjne badanie elektrofizjologiczne. Nie odkładaj diagnostyki na potem W tym miejscu chciałabym się zwrócić do kobiet, które nie są jeszcze w ciąży. Jeśli kiedykolwiek wystąpił u Ciebie jakiś częstoskurcz (lub na podstawie objawów był podejrzewany) lub przeciwnie masz bardzo wolny rytm, i planujesz kiedyś zajść w ciążę, nie odkładaj diagnostyki „na potem”. Wiele z objawowych arytmii można skutecznie wyciszyć przed zajściem w ciążę, na przykład stosując leczenie metodą ablacji. Ablacja polega na zniszczeniu obszaru serca odpowiadającego za powstawanie arytmii. W niektórych przypadkach (bardzo rzadko) może być konieczne wszczepienie specjalnych urządzeń jak kardiowerter-defibrylator lub stymulator serca. To też łatwiej i bezpieczniej wykonać przed ciążą. Wykonana ablacja, wszczepiony kardiowerter lub rozrusznik serca nie stanowią przeciwwskazania do zajścia w ciążę! Nie są też bezwzględnym przeciwwskazaniem do porodu siłami natury. Do typowych najczęstszych arytmii diagnozowanych u ciężarnych należą: napadowe częstoskurcze nadkomorowe (SVT),nawrotny częstoskurcz węzłowy (AVNRT),nawrotny częstoskurcz przedsionkowo-komorowy (AVRT.),częstoskurcze przedsionkowe (AT). Arytmię rozpoznaje się na podstawie badania EKG (wykonanego w trakcie napadu) lub Holtera EKG. Pierwszą i zazwyczaj skuteczną metodą przerywania napadu takiego częstoskurczu są zabiegi zwiększające napięcie nerwu błędnego. Nerw błędny jest najdłuższym nerwem czaszkowym i biegnie od głowy do brzucha. Odpowiada on za unerwienie wielu narządów w tym serca. Wykonując „ćwiczenia” , które stymulują ten nerw możemy wpłynąć na przewodzenie impulsów i tym samym przerwać napad arytmii. Do manewrów zwiększających napięcie nerwu błędnego należą między innymi: próba Valsalvy czyli gwałtowny wydech przy zatkanym nosie i ustach (identycznie jak w trakcie parcia przy porodzie);zanurzenie twarzy w zimnej wodzie lub przyłożenie do twarzy bardzo zimnego mokrego ręcznika. Jeśli te manewry nie przerywają napadu częstoskurczu i/lub poza kołataniem serca dodatkowo występują niepokojące objawy jak duszność, mroczki, zawroty głowy należy wezwać pogotowie, ponieważ kolejne metody przerywania napadu częstoskurczu (jak podanie dożylne leków ) muszą być przeprowadzone w szpitalu. Leczenie antyarytmiczne O włączeniu leczenia profilaktycznego na stałe (czyli leczenia antyarytmicznego) zawsze powinien decydować lekarz prowadzący pacjentkę. Warto skonsultować się z kardiologiem specjalizującym się w arytmiach u kobiet ciężarnych. Bezpieczeństwo leków stosowanych w czasie ciąży zostało skategoryzowane przez amerykańską Food and Drugs Administration (FDA),wcześniej stosowano kategorie literowe od A do X (w piśmiennictwie nadal występuje często ), obecnie stosuje się klasyfikację opisową zawierającą szczegółowe dane na temat działania i potencjalnego wpływu leku na rozwijające się dziecko, a potem na laktację. Głównym problemem związanym z użyciem leków antyarytmicznych podczas ciąży jest ich potencjalnie niekorzystny wpływ na płód – w I trymestrzenajwiększe ryzyko wiąże się z działaniem teratogennym, w bardziej zaawansowanej ciąży z kolei narażenie na leki może spowalniać wzrost i rozwój płodu, a także zwiększać kurczliwość macicy i skutkować podwyższonym ryzykiem arytmii. Leki antyarytmiczne w ciąży powinny być włączane przy bardzo złej tolerancji objawów, częstych napadach niereagujących na manewry zwiększające napięcie nerwu błędnego, prowadzących do niestabilności hemodynamicznej pacjentki (zawroty głowy, zasłabnięcia, omdlenia, duszność). Do najczęściej włączanych leków, które maja wpływ na czynność serca należą B-blokery. Są to leki zasadniczo bezpieczne w okresie ciąży, ale ich stosowanie może być związane ze zwiększoną częstością zahamowania wzrostu płodu, a także hipoglikemią (niedocukrzeniem). Migotanie lub trzepotanie przedsionków Do rzadkich w okresie ciąży, ale groźniejszych z tej grupy (nadkomorowych) arytmii należą migotania lub trzepotania przedsionków. Arytmie te, jeśli występują to najczęściej dotyczą kobiet z rozpoznaną wadą serca lub wadą zastawek oraz u kobiet które zachodzą w ciążę w starszym wieku. W tej arytmii rytm serca zwiększa się gwałtownie i może prowadzić do poważnych konsekwencji dla matki i dziecka. Leczenie napadu migotania przedsionków jest zawsze szpitalne i najczęściej polega na elektrycznym przywróceniu prawidłowego rytmu serca tzw. kardiowersją elektryczną. Możliwa jest też kardiowersja farmakologiczna czuli z dożylnym podaniem leków o ile szpital do którego trafi pacjentka posiada leki przeznaczone dla ciężarnych pacjentek. Czas w którym kardiowersja zostanie wykonana zależy od długości trwania arytmii i od jej wpływu na parametry życiowe mamy i dziecka -decyduje o tym lekarz na podstawie wywiadu i wykonanych badań. Dodatkowo w większości przypadków dołącza się też tak zwane leczenie przeciwzakrzepowe, ponieważ w przypadku migotania/trzepotania przedsionków wzrasta ryzyko powikłań zatorowych w tym wystąpienia udaru mózgu. Komorowe zaburzenia rytmu serca dodatkowe pobudzenia komorowe,częstoskurcze komorowy,arytmie komorowe w przebiegu zespołu długiego QT, kardiomiopatii połogowej i innych. Zagrażające życiu komorowe zaburzenia rytmu w czasie ciąży są rzadkie. Rzadko też pojawiają się w tzw. zdrowym sercu. Dlatego w przypadku wykrycia arytmii komorowej zawsze należy wykonać badanie echo serca lub rezonans magnetyczny serca (bez podawania kontrastu gadolinowego). Nie wszystkie komorowe zaburzenia rymu serca należy leczyć. Wskazaniem do leczenia są zaburzenia rymu zagrażające życiu lub powodujące groźne dla matki i dziecka objawy-spadki ciśnienia, omdlenia. W częstoskurczach komorowych nie mamy możliwości zastosowania zabiegów zwiększających napięcie nerwu błędnego ponieważ są one nieskuteczne. Z opcji terapeutycznych lekarz może zaproponować pacjentce przewlekłe doustne leczenie antyarytmiczne, a w objawowym napadzie częstoskurczu kardiowersję elektryczną. W skrajnych przypadkach wymagane jest wszczepienie kardiowertera-defibrylatora. W końcowym okresie ciąży i po porodzie może dojść do wystąpienia komorowych arytmii towarzyszących kardiomiopatii połogowej. Jest to szczególny groźny rodzaj niewydolności serca, który może pojawić się w ostatnich 6 tygodniach ciąży do 5 miesięcy po porodzie. Bradyarytmie Oddzielną grupę zaburzeń rytmu serca stanowią zaburzenia przebiegające z wolną czynnością serca czyli bradyarytmie. Nadmierne zwolnienie czynności rytmu serca również może być groźne zarówno dla matki jak i dziecka. Tu podobnie, jak w przypadku częstoskurczów komorowych należy zdiagnozować czy wolny rytm serca może być związany z istniejącą nierozpoznaną wadą serca. Dotychczas bezobjawowe wolne rytmy u pacjentek z wadami serca mogą ujawnić się dopiero w ciąży (aż 30% wrodzonych bloków przedsionkowo-komorowych pozostaje nierozpoznanych do wieku dojrzałego i może się ujawniać w ciąży). Większość wolnych rytmów serca ma charakter łagodny i nie wymaga dodatkowe leczenia (nie stosuje się też żadnych leków doustnych przyśpieszających czynność serca). Ale jeśli wolny rytm serca prowadzi do omdleń, zaburzeń świadomości, zmniejszonego wytwarzania moczu lub występują przerwy w pracy serca mogące skutkować niedokrwieniem płodu, to wtedy zalecanym leczeniem jest wszczepienie stymulatora serca czyli rozrusznika. Poród a „kołatania serca” U większości kobiet z „kołataninami serca” nie ma przeciwwskazań do porodu naturalnego, ponieważ większość kołatan to albo tachykardie zatokowe albo łagodne arytmie nie wymagające dodatkowego leczenie. Spontaniczne rozpoczęcie akcji porodowej jest odpowiednie dla kobiet z prawidłową funkcją serca i jest korzystniejsze niż poród indukowany u większości kobiet z chorobami serca. Porodem z wyboru dla wszystkich pacjentek bez przeciwwskazań kardiologicznych jest poród drogami i siłami natury – ze względu na mniejsze ryzyko utraty krwi oraz niższe ryzyko infekcji w porównaniu z cięciem cesarskim, które również zwiększa ryzyko rozwoju zakrzepicy żylnej i żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej. Z kardiologicznego punktu widzenia cięcie cesarskie zalecane jest u pacjentek: z zespołem Marfana (choroba genetytczna),z poszerzeniem opuszki aorty >45mm,z rozwarstwieniem aorty,z zaawansowaną/ostrą niewydolnością serca,leczonych doustnymi lekami przeciwzakrzepowymi w przypadku porodu przedwczesnego,z nadciśnieniem płucnym,z zaawansowanym zwężeniem zastawki aortalnej. W każdym przypadku decyzja o porodzie naturalnym lub cięciu cesarskim w przypadku kobiet z wadą serca czy zaburzeniami rytmu powinna być podjęta indywidualnie! Opracowano na podstawie: Vera Regitz-Zagrosek, Jolien W Roos-Hesselink, Johann Bauersachs, Carina Blomström-Lundqvist, Renata Cífková, Michele De Bonis, Bernard Iung, Mark Richard Johnson, Ulrich Kintscher, Peter Kranke, Irene Marthe Lang, Joao Morais, Petronella G Pieper, Patrizia Presbitero, Susanna Price, Giuseppe M C Rosano, Ute Seeland, Tommaso Simoncini, Lorna Swan, Carole A Warnes, ESC Scientific Document Group, 2018 ESC Guidelines for the management of cardiovascular diseases during pregnancy: The Task Force for the Management of Cardiovascular Diseases during Pregnancy of the European Society of Cardiology (ESC), European Heart Journal, Volume 39, Issue 34, 07 September 2018, Pages 3165–3241, Arrhythmias and the Prevention of Sudden Cardiac Death ESC Clinical Practice GuidelinesJosep Brugada, Demosthenes G Katritsis, Elena Arbelo, Fernando Arribas, Jeroen J Bax, Carina Blomström-Lundqvist, Hugh Calkins, Domenico Corrado, Spyridon G Deftereos, Gerhard-Paul Diller, Juan J Gomez-Doblas, Bulent Gorenek, Andrew Grace, Siew Yen Ho, Juan-Carlos Kaski, Karl-Heinz Kuck, Pier David Lambiase, Frederic Sacher, Georgia Sarquella-Brugada, Piotr Suwalski, Antonio Zaza, ESC Scientific Document Group, 2019 ESC Guidelines for the management of patients with supraventricular tachycardia. The Task Force for the management of patients with supraventricular tachycardia of the European Society of Cardiology (ESC): Developed in collaboration with the Association for European Paediatric and Congenital Cardiology (AEPC), European Heart Journal, Volume 41, Issue 5, 1 February 2020, Pages 655–720, dr n. med. Magdalena Nehring-Gugulska, Centrum Nauki o Laktacji w Warszawielek. Katarzyna Jasińska, Klinika Neonatologii i Intensywnej Terapii Noworodka Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, Szpital Kliniczny im. ks. Anny Mazowieckiej w Warszawielek. Piotr Nehring, Klinika Gastroenterologii i Chorób Wewnętrznych Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Wybrane treści dla pacjenta:

gorączka a karmienie piersią mamaginekolog